Từ chỗ có lúc đã là ngân hàng số 1 thế giới đến cổ phiếu lao dốc không phanh và phải sa thải 18.000 nhân viên, Deutsche Bank vì đâu nên nỗi?

4/6/1999 là một ngày đầy nắng ấm áp ở Frankfurt, đem đến bầu không khí hoàn hảo cho bữa tiệc ngoài trời mà Deutsche Bank tổ chức ngay ở sảnh của tòa tháp đôi nơi ngân hàng này đặt trụ sở, ở chính giữa trái tim "thủ đô tài chính" của nước Đức.

Hàng trăm nhân viên tụ tập trước màn hình lớn truyền về những hình ảnh từ New York. Trên bàn tiệc có bia Miller, bánh hamburger và họ ngắm nhìn những quả bóng bay khổng lồ bay lên bầu trời. Lý do để ăn mừng là thương vụ ngân hàng lớn nhất nước Đức chi 10 tỷ USD thâu tóm 1 ngân hàng ở phố Wall có tên Bankers Trust, mở ra cánh cửa đưa Deutsche Bank lên tầm cỡ thế giới.

2 thập kỷ trôi qua và Deutsche Bank lại đang chuẩn bị thông báo điều trái ngược. Sau 5 năm chứng kiến mảng ngân hàng đầu tư liên tiếp sụt giảm cùng với giá cổ phiếu lao dốc không phanh, cuối tuần vừa rồi CEO Christian Sewing đã buộc phải thông báo kế hoạch tái cơ cấu định chế tài chính từng vươn lên vị trí lớn nhất thế giới trong 1 thời gian ngắn trong năm 2007 nhưng ngày nay đang chật vật trong cuộc đua với các đối thủ. Theo đó 18.000 việc làm bị cắt giảm, 1 "ngân hàng xấu" trị giá 74 tỷ euro sẽ ra đời và Deutsche Bank sẽ tiêu tốn khoảng 7,4 tỷ euro chi phí – điều có thể khiến ngân hàng bị lỗ trong năm nay.

Đây là lần thứ 5 trong vòng 7 năm qua ngân hàng này tuyên bố kế hoạch cải tổ, phản ánh Deutsche Bank đang gặp phải nhiều khó khăn như thế nào trong bối cảnh các luật lệ hà khắc hơn và một loạt vụ bê bối đang nhấn chìm ngân hàng, chưa kể đến sự thật trần trụi là không có mảng ngân hàng đầu tư (vốn là nguồn đem lại lợi nhuận nhiều nhất trong 15 năm qua), Deutsche Bank còn rất ít nguồn lực để dựa vào.

Một trong top 10 cổ đông lớn nhất của Deutsche Bank đã ca ngợi kế hoạch của Sewing là "mạnh mẽ và đúng đắn". Tuy nhiên, 90.000 nhân viên, các nhà đầu tư đã khá chán nản của Deutsche Bank và cả nền kinh tế Đức đang hi vọng rằng lời nhận xét này là đúng.

Nạn nhân đặc biệt của khủng hoảng tài chính 2008

Có lẽ các lãnh đạo của Deutsche Bank không thể tưởng tượng thương vụ M&A đầy hi vọng của 20 năm trước sẽ kết thúc theo cách này. Ở thời điểm tuyên bố Deutsche thâu tóm Bankers Trust – "đứa con tinh thần" của ông trùm ngân hàng Edson Mitchell, Bankers Trust đã có gần 1 thập kỷ bùng nổ. Không nản lòng bởi cái chết của Mitchell trong vụ tai nạn máy bay chỉ 1 năm sau khi Bankers Trust bị thâu tóm, người phụ tá Anshu Jain đã xây dựng thành công một trong những ngân hàng đứng đầu thế giới về mảng trái phiếu, dẫn đầu làn sóng phát triển các sản phẩm phái sinh phức tạp đã giúp Deutsche tăng lợi nhuận cũng như có được sự kính nể của phố Wall.

Tuy nhiên, sự bùng nổ của bộ phận ngân hàng đầu tư bao phủ mọi thứ khác. Mảng bán lẻ và khách hàng doanh nghiệp (chủ yếu ở Đức) có lợi nhuận rất thấp, bị lấn át tại thị trường bị thống trị bởi các ngân hàng hợp tác và ngân hàng tiết kiệm vốn không đặt mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận lên hàng đầu. Ngoài ra, bộ phận ngân hàng đầu tư lớn lên quá nhanh khiến Deutsche Bank khó có thể quản lý hiệu quả, đặc biệt là chuyện quản lý rủi ro. Tốc độ tuyển dụng nhân sự quá nhanh (và thường là nhờ mức lương cao hơn hẳn so với đối thủ) tạo ra văn hóa vụ lợi.

Mặc dù Deutsche tốt đẹp hơn so với nhiều ngân hàng khác trong khủng hoảng tài chính 2008, cuộc thanh trừng của cơ quan quản lý đã tác động mạnh đến mô hình kinh doanh của ngân hàng. Quyết định buộc các ngân hàng phải giảm nợ và dựa vào vốn cổ đông nhiều hơn đã trở thành thảm họa đối với Deutsche Bank, bởi ngân hàng này sử dụng tỷ lệ đòn bẩy quá cao.

Trong 10 năm qua, Deutsche buộc phải huy động được hơn 30 tỷ euro, con số cao gấp đôi so với giá trị vốn hóa của ngân hàng ở thời điểm hiện tại. Cùng lúc đó, lợi nhuận sụt giảm do nhu cầu về trái phiếu giảm sút. Kết quả là không chỉ tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu giảm xuống mà cả niềm tin của nhà đầu tư vào khả năng phục hồi của ngân hàng này cũng mai một đi nhiều.

Dù đã thay tới 4 CEO chỉ trong 4 năm, tình cảnh cũng không khá hơn. Jain – người là đồng CEO cho đến giữa năm 2015, đã không thể nhanh nhạy nhận ra yêu cầu mới về vốn sẽ tác động mạnh như thế nào. Người kế nhiệm John Cryan sau đó đã tăng vốn và bắt đầu thực hiện các biện pháp cắt giảm nhưng lại sai lầm khi mở rộng mảng kinh doanh chứng khoán vốn đang thua lỗ. Ông còn không nhận được sự đồng thuận từ cấp dưới.

Deutsche Bank đã thua lỗ 3 trong 4 năm gần đây. Ngân hàng phải nộp phạt 7,2 tỷ USD vì liên quan đến các chứng khoán thế chấp trong khủng hoảng tài chính ở Mỹ, và còn bị cấm vận vì giúp khách hàng Nga rửa tiền 10 tỷ USD. Hồi tháng 4, kế hoạch sáp nhập với Commerzbank đổ bể dù được chính phủ Đức hậu thuẫn. Tại đại hội cổ đông thường niên tháng 5 vừa qua, các cổ đông đã rất giận dữ.

Sewing biết rằng kế hoạch cắt giảm chi phí có phần rón rén mà ông tham gia kể từ khi ngồi vào chiếc ghế CEO 15 tháng trước là chưa đủ. Kể cả trước khi nhậm chức, ông đã nhận thấy rõ ràng rằng vấn đề nằm ở bộ phận ngân hàng đầu tư. "Chúng tôi đã đánh mất sự cân bằng. Đi ra quốc tế là tốt, mở rộng mảng ngân hàng đầu tư là tốt, nhưng chúng tôi đã làm quá", ông nói với Financial Times từ 2 năm trước.

Chí ít thì lần này Sewing đang nhận được sự ủng hộ của các cổ đông lớn nhất: hai nhà đầu tư chủ động đến từ Mỹ Cerberus và Hudson, 2 quỹ đầu tư của Qatar và BlackRock. Thực tế là một số cổ đông lớn đã vận động cho 1 kế hoạch như vậy suốt mấy tháng nay.

Deutsche Bank liệu có thể lột xác sau cuộc cải tổ đầy đau đớn?

Sau cải tổ, sẽ có một Deustche Bank mới khác hoàn toàn so với 2 thập kỷ trước. Bộ phận ở Mỹ gần như bị cắt bỏ, hàng tỷ USD chứng khoán phái sinh được bán bớt. Davide Serra, 1 cổ đông lớn của ngân hàng, so sánh kế hoạch cải tổ giống như "giết chết câu thần chú biến Deutsche Bank thành Goldman Sachs của châu Âu".

Quá trình cải tổ sẽ đau đớn. Gần 1/5 nhân sự bị sa thải, trong đó chi nhánh ở Anh và Mỹ bị ảnh hưởng nặng nhất. Tuy nhiên, động thái của Deutsche Bank vẫn bị đánh giá là chậm chạp. Bộ phận ngân hàng đầu tư của Deutsche sử dụng 38.300 lao động, ngang ngửa với toàn bộ Goldman Sachs trong khi ngân hàng Mỹ có doanh thu lớn gấp 1,5 lần. Chi phí hoạt động đã tiêu tốn 95% doanh thu trong năm ngoái, so với tỷ lệ 55% của JPMOrgan. Từ năm 2012 đến 2018, cả tập đoàn bị lỗ ròng lũy kế 6 tỷ euro.

Ở mảng bán lẻ tại Đức, nơi Deutsche đã cắt giảm 2.000 việc làm mỗi năm kể từ cuối 2017, khó có thể cắt giảm thêm do Đức có luật lao động khá chặt chẽ và công đoàn hoạt động mạnh mẽ. Deutsche đã cam kết sẽ không sa thải cưỡng ép ít nhất là đến giữa năm 2021.

Chủ yếu nhân sự sẽ bị cắt giảm tại mảng kinh doanh chứng khoán bên ngoài châu Âu – bộ phận lỗ khoảng 600 triệu euro mỗi năm. Các lãnh đạo đã từng thảo luận với các đối thủ như BNP Paribas và Citigroup về việc bán lại toàn bộ mảng này, nguồn tin thân cận cho biết.

Giám đốc bán lẻ Frank Strauss và giám sát trưởng (CRO) Sylvie Mathera, cùng là thành viên của hội đồng quản trị, sẽ rời công ty trong tháng này. Sự ra đi của Garth Ritchie - người đứng đầu mảng ngân hàng đầu tư và đã gắn bó với Deutsche 23 năm, đã được thông báo vào hôm thứ Sáu.

Deutsche cũng có kế hoạch mở rộng hoạt động quản lý tài sản và các dịch vụ hỗ trợ giao dịch như quản lý tiền mặt và tài trợ thương mại. Mảng dịch vụ hỗ trợ giao dịch đặt mục tiêu đến năm 2022 sẽ tăng gấp đôi lợi nhuận, lên 2 tỷ euro. Ông Sewing cũng tuyên bố tham vọng xây dựng mảng quản lý tài sản đứng trong hàng ngũ top 10 thế giới. Sáp nhập mảng này với mảng tương tự của 1 ngân hàng khác như UBS có thể là 1 cách để đạt được mục tiêu này.

Sau cùng thì câu hỏi lớn nhất vẫn là kế hoạch cải tổ lần này có thể giải quyết triệt để những vấn đề đã tồn tại quá lâu ở Deutsche Bank hay không. Tuy nhiên đây có thể là cánh cửa cuối cùng mà ngân hàng có thể bấu víu.

Trong khi ngân hàng đang chuẩn bị kỷ niệm 150 thành lập, bầu không khí của bữa tiệc năm 1999 có vẻ như chưa thể xuất hiện trở lại. Dù đã tăng 4% ngay sau khi kế hoạch cải tổ được công bố, giá cổ phiếu Deutsche Bank vẫn đang ở mức thấp kỷ lục và thấp hơn 80% so với 20 năm trước. Tuy nhiên nếu như kế hoạch của Sewing có thể khôi phục sự ổn định mà Deutsche Bank đã duy trì suốt 130 năm trước khi thâu tóm Bankers Trust, đó cũng là lý do chính đáng để ăn mừng.

Theo Thu Hương

Trí Thức Trẻ